Chronologizacja
Inne znaczenie: 'pestka w owocu'
1. w szkielecie
Definicja
Pochodzenie
Zob. kość
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | kość |
Cytaty
|
Jest kość zwierzęcia, połupana prawdopodobnie podczas dzielenia porcji w jakiejś kuchni (także mniejsza kostka z kurczaka) [...]. źródło: NKJP: Fragment z polewą, Dziennik Polski - Kraków, 2003-07-08 |
|
|
Miałem złamaną piątą kostkę w śródstopiu. źródło: NKJP: Idolami Żurawski i del Piero, Dziennik Polski - Sport, 2008-07-19 |
|
|
[...] zawsze przecedzam rosół dla bezpieczeństwa, szczególniej, jeżeli są w domu dzieci, które mogą łatwo udławić się kostką. źródło: NKJP: Dwa krupniki, Dziennik Polski - Pejzaż, 2001-11-10 |
|
|
Z kształtu, długości, położenia oraz grubości kostek małego palca u nóg archeolog może czasem bardzo dużo wyczytać. źródło: NKJP: Mówią palce, prasa, 2005 |
|
|
Za 130 tys. zł konfrontujemy się z sześcioma aż udkami. I wyglądem, i nieco w smaku przypomina to dania z drobnego ptactwa. Na cieniutkich kostkach zaskakująca obfitość delikatnego mięska. źródło: NKJP: Piotr Bikont: Jadłem w..., Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1992-12-31 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kostka |
kostki |
|
| D. | kostki |
kostek |
|
| C. | kostce |
kostkom |
|
| B. | kostkę |
kostki |
|
| N. | kostką |
kostkami |
|
| Ms. | kostce |
kostkach |
|
| W. | kostko |
kostki |
2. w nodze
Definicja
Pochodzenie
Zob. kość
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Połączenia
- lewa, prawa; kontuzjowana, skręcona, spuchnięta, stłuczona, złamana, zwichnięta kostka
- dwie kostki
- kostki nóg
- ból, pęknięcie, uraz, złamanie; operacja kostki; w okolicy kostek
- buty do kostki; spódnica, suknia do kostek
- spodnie nad kostkę; błoto po kostki; spodnie przed kostkę; buty za kostkę
- noga w kostce
- długi do kostek
- coś sięga kostek
- zwichnąć kostkę
- coś sięga do kostek
- brnąć, brodzić, grzęznąć, stać w czymś po kostki; zapaść się w coś po kostki; kopnąć kogoś w kostkę
- kopać kogoś po kostkach
- coś poniżej, powyżej kostki/kostek
Cytaty
|
[...] każdy wiraż pokonywał z bólem, skręcona przed zawodami kostka wciąż dawała mu się we znaki. źródło: NKJP: Dobre ślizgi, Dziennik Polski - Nowy Sącz, 2001-02-17 |
|
|
Opuszczał stadion, kulejąc, kostka owinięta była bandażem. źródło: NKJP: (AS): Franek, jesteś mistrzem świata, Dziennik Polski - Sport, 2000-08-08 |
|
|
Na nodze nad kostką dostrzegłam u niej już w restauracji maleńką wytatuowaną różę [...]. źródło: NKJP: Krystyna Janda: Małpa, 2004 |
|
|
By zapobiec powstaniu żylaków w okresie ciąży, można uciskać nogi od kostek w kierunku ud. źródło: NKJP: Hubert Woźniak; Arkadiusz Adamkowski: Masz tylko dwie nogi, Gazeta Wyborcza, 1996-10-14 |
|
|
Gwar leniwych rozmów, krótki śmiech, podzwanianie bransolet na przegubach śniadych rąk i kostkach nóg, ściszona muzyka łagodziły napięcie, prawie usypiały. źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Kamienne tablice, 1966 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kostka |
kostki |
|
| D. | kostki |
kostek |
|
| C. | kostce |
kostkom |
|
| B. | kostkę |
kostki |
|
| N. | kostką |
kostkami |
|
| Ms. | kostce |
kostkach |
|
| W. | kostko |
kostki |
3. w dłoni
Definicja
Pochodzenie
Zob. kość
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Połączenia
- kostki dłoni, palców
- skóra, zmarszczki na kostkach (palców)
Cytaty
|
[...] nie pozwalał wściekłości zawładnąć sobą, teraz tylko uparcie stukał kostką środkowego palca w grubą szybę judasza. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Dżuma w Breslau, 2007 |
|
|
[...] zaciskała ręce, aż bielały jej kostki palców. źródło: NKJP: Jacek Dehnel: Lala, 2008 |
|
|
Świetnie działa też masaż pleców wzdłuż kręgosłupa a zwłaszcza okolice karku, ramion i okolic międzyłopatkowych i wewnętrznych brzegów łopatek, wykonany przez inną osobę dłońmi zwiniętymi w pięść - kostkami palców [...]. źródło: NKJP: Jak sobie radzić z hiperwentylacją?, Usenet -- pl.sci.psychologia, 2002-09-17 |
|
|
Nie miał lewej ręki, z ramienia sterczał kikut. [...] Ogorzała twarz i jednocześnie różowe policzki, wytatuowane, żylaste dłonie, a zarazem pulchne dołeczki na kostkach. źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Rebelia, 2007 |
|
|
Palce na kostkach mam pozadzierane. Od ostrego papieru ściernego. źródło: NKJP: Tadeusz Zimecki: Ja, Franek..., 2001 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kostka |
kostki |
|
| D. | kostki |
kostek |
|
| C. | kostce |
kostkom |
|
| B. | kostkę |
kostki |
|
| N. | kostką |
kostkami |
|
| Ms. | kostce |
kostkach |
|
| W. | kostko |
kostki |
4. do gry
Definicja
Pochodzenie
Od: kość, kostka w zn. anatomicznym (dawniej funkcję kości do gry spełniały kości zwierząt hodowlanych o kształcie zbliżonym do czworościanu).
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny gry i zabawy
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | kość |
Połączenia
- kostka do gry
- pionki i kostka
- rzut kostką
- grać kostką, rzucać kostką / kostkami
Cytaty
|
Uczniowie dostosowali do tego celu znane wszystkim gry, w których głównymi atrybutami są kostka i piony. Tu jednak nie tylko szczęście w rzucaniu kostką decydowało o zwycięstwie. źródło: NKJP: Ziemia Brzeska - moja mała ojczyzna, Dziennik Polski - Brzesko, 2001-05-23 |
|
|
W pojedynczym rzucie kostką jest 6 możliwych zdarzeń elementarnych, tworzących zbiór oczek na ściankach kostki {1, 2, 3, 4, 5, 6}, każde ma szansę zajść z prawdopodobieństwem 1/6. źródło: NKJP: Arkadiusz Orłowski: Nieprawdopodobna historia prawdopodobieństwa, 2003 |
|
|
Po załatwieniu zgody na eksplorację, oprócz 60 tys. naczyń ceramicznych wydobyto z morza także 7 złotych i 22 srebrne, a nawet niewielką kostkę do gry z kości słoniowej. źródło: NKJP: Agnieszka Krzemińska: Morze skarbów, Polityka, 2004-07-31 |
|
|
W tym roku narysowałem grę planszową o zamku, rybaku i złotej rybce. Trzeba rzucić kostką i przesuwać pionki. źródło: NKJP: Hanna Szulwic: List położę na parapecie, Tygodnik Tucholski, 2007 |
|
|
Wśród graczy rzut kostką uznawany jest za werdykt ostateczny i nie podlega dyskusji. źródło: NKJP: Jarek Grabek: Wytrawni gracze walczą tylko w wyobraźni, prasa, 2001 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kostka |
kostki |
|
| D. | kostki |
kostek |
|
| C. | kostce |
kostkom |
|
| B. | kostkę |
kostki |
|
| N. | kostką |
kostkami |
|
| Ms. | kostce |
kostkach |
|
| W. | kostko |
kostki |
5. cukru
Definicja
Pochodzenie
Znaczenie metaforyczne umotywowane podobieństwem kształtu kostki - porcji substancji do kostki do gry.
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie rodzaje pokarmu/potraw i ich cechy
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury
Połączenia
- drobna, gruba, mała kostka;
- dwie kostki cukru, lodu ...; pół kostki
- kostka cukru, czekolady, drożdży, lodu, margaryny, masła, smalcu; mydła; trotylu
- bulion, rosół z kostki
- mydło w kostce; cukier, lód, przyprawa; mydło w kostkach
- wrzucić kostkę do czegoś
- kroić, pokroić coś w (drobną, grubą) kostkę /w kostki
Cytaty
|
Chleb kosztuje średnio 1,5-2 zł, kostka masła ok. 2 zł. źródło: NKJP: Elżbieta Borek: Życie za 6 złotych, Dziennik Polski - Małopolska, 2004-02-09 |
|
|
Uniósł kryształową szklankę, kostka lodu roztopiła się zupełnie. źródło: NKJP: Andrzej Zbych (Andrzej Szypulski, Zbigniew Safjan): Stawka większa niż życie, 1967 |
|
|
Mydło kupujemy w styczniu na grudniowe kupony, otrzymane z cukrem. Norma bowiem to kostka mydła na 2 miesiące. źródło: NKJP: Opowieść zimowa na dzień 13 grudnia, Dziennik Polski - Magazyn, 1999-12-11 |
|
|
Podrzucanie na przyczepę kostek słomy ważących kilkanaście i więcej kilogramów wymaga bowiem większego wysiłku niż ich układanie. źródło: NKJP: K. Kowalski: Wypadek przy zwózce słomy, Tygodnik Ciechanowski, 2004-05-27 |
|
|
Gospodarz z Ładnej natknął się na znalezisko podczas orki swojego pola. Z ziemi wydobył 20 kostek materiału, który okazał się trotylem. źródło: NKJP: (ZIOB): Trotyl wojenny, Dziennik Polski - Tarnów, 2000-10-17 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kostka |
kostki |
|
| D. | kostki |
kostek |
|
| C. | kostce |
kostkom |
|
| B. | kostkę |
kostki |
|
| N. | kostką |
kostkami |
|
| Ms. | kostce |
kostkach |
|
| W. | kostko |
kostki |
Składnia
|
+ | kostka | + |
CZEGO
|
6. brukowa
Definicja
Pochodzenie
Znaczenie metaforyczne umotywowane podobieństwem kształtu kostki brukowej do kostki do gry lub kostki - porcji substancji.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo materiały, narzędzia i maszyny budowlane
CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy
Połączenia
- czerwona, kolorowa, szara; nowa, stara; estetyczna kostka; kostka brukowa; bazaltowa, betonowa, granitowa, wapienna
- kostka Bauma
- płyty i kostka
- kolor, kształt, rodzaj; ileś metrów kwadratowych, odcinek, pas; producent; produkcja; zakup; wymiana kostki
- alejka, chodniki, taras; nawierzchnia z kostki
- kłaść, położyć, ułożyć; wymienić, zastąpić kostkę
- brukować, pokryć, utwardzić, wykładać kostką
- wyłożenie czegoś kostką
- szczeliny między kostkami
Cytaty
|
Plan budowy zakłada szerokość chodnika na 3,5 metra. Część dla rowerzystów (kostka czerwona) będzie szeroka na 2 metry. źródło: NKJP: MB: Inwestycja z poślizgiem, Nakielski Czas, 2006-11-26 |
|
|
W ramach wymiany nawierzchni, od zeszłego tygodnia popielata kostka z granitu strzegomskiego pokrywa kolejne fragmenty odcinka jezdni między ul. Bracką a Szewską. źródło: NKJP: Pierwszy łuk, Dziennik Polski - Kraków, 2002-06-27 |
|
|
Dobrze położona kostka wpływa na bezpieczeństwo pieszych, poza tym dodaje ona lepszego wyglądu i estetyki miastu. źródło: NKJP: SŁ: Prace na nakielskich ulicach, Nakielski Czas, 2006-08-02 |
|
|
Podbudowę właściwą pod kostkę stanowi warstwa tłucznia, żwiru lub żużla wielkopiecowego o frakcji ziaren do 35 mm. źródło: NKJP: Nowe projekty w Libiążu, Dziennik Polski, 2000-11-08 |
|
|
W Raciborzu firma wyłożyła kostką brukową m.in. Rynek i plac Dominikański. źródło: NKJP: (ma.w): Jakość sięgnęła bruku, Nowiny Raciborskie, 2003-04-23 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kostka |
kostki |
|
| D. | kostki |
kostek |
|
| C. | kostce |
kostkom |
|
| B. | kostkę |
kostki |
|
| N. | kostką |
kostkami |
|
| Ms. | kostce |
kostkach |
|
| W. | kostko |
kostki |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
|
+ | kostka | + |
JAKA
|
7. elektryczna
Definicja
Pochodzenie
Znaczenie metaforyczne umotywowane podobieństwem kształtu kostki elektrycznej do kostki do gry lub kostki - porcji substancji.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny rodzaje urządzeń i maszyn
CZŁOWIEK I TECHNIKA Energia elektryczność
Cytaty
|
Apartamenty można zarówno kupić, jak i wynająć. Oddawane są w stanie surowym zamkniętym (bez podłóg, drzwi wewnętrznych i białego montażu), z zamontowanymi grzejnikami, standardowym osprzętem elektrycznym i wypustami elektrycznymi zakończonymi kostkami przyłączeniowymi. źródło: NKJP: Łazienki Residence, prasa, 2002 |
|
|
Rozbudowa instalacji elektrycznej nie wymaga już przecinania, montażu kostek i wiercenia pod puszki. źródło: NKJP: Szybko i samozaciskowo, Dziennik Polski - Dom, 2003-06-24 |
|
|
Grzebał w kostce, więc wyłączył bezpieczniki. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Monografia grzechów z dziennika, 1978-1989 |
|
|
Przewód niestety należy przeciąć w celu włożenia z dwóch stron do puszki. W puszce należy zrobić przedłużenie i zastosować kostkę rozdzielczą [...]. źródło: Internet |
|
|
Odbłyśniki dostarczane są wraz z ceramiczną dwudrożną kostką przyłączeniową i wysokotemperaturowym przewodem przyłączeniowym o długości 300 mm. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kostka |
kostki |
|
| D. | kostki |
kostek |
|
| C. | kostce |
kostkom |
|
| B. | kostkę |
kostki |
|
| N. | kostką |
kostkami |
|
| Ms. | kostce |
kostkach |
|
| W. | kostko |
kostki |
8. od komputera
Definicja
Pochodzenie
Znaczenie metaforyczne umotywowane podobieństwem kształtu układu scalonego do kostki elektrycznej.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny budowa urządzeń i maszyn
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny komputery/informatyka
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | chip, kość, układ scalony |
Połączenia
- kostka elektroniczna, komputerowa
- kostka pamięci
Cytaty
|
Firma wprowadza elektroniczne zabezpieczenie: nabywca nowego colta otrzyma również bransoletkę-nadajnik. Tylko dzięki falom radiowym może być uaktywniony chip - kostka elektroniczna wbudowana w kolbę rewolweru. źródło: NKJP: Andrzej Kołodziejski: Blaszany bębenek, 1999 |
|
|
Chipy, czyli kości pamięci, stosowane są w celu poprawienia osiągów technicznych tuningowanego pojazdu. Taką małą kostkę trzeba wstawić do komputera sterującego przyspieszeniem i spalaniem benzyny. źródło: NKJP: Nie potrzeba Porsche, by poczuć tę moc, Metropol, 2001 |
|
|
Jeśli w komputerach kryzys - to producenci samochodów (i klienci) się cieszą, bo prawie każdy samochód ma dziś kostkę komputerową - ona przecież stanieje. źródło: NKJP: Kryzys czy katastrofa, Dziennik Polski - Magazyn, 2001-04-06 |
|
|
[...] radzę kupić kostkę pamięci, bo jednak 128 RAM-u przy Windowsie XP to zdecydowanie za mało [...]. źródło: NKJP: Komp siada, www.forumowisko.pl, 2008-11-02 typ |
|
|
Poza podziałem na platformy Intela i AMD w wielu modelach „kostek” istotne są też parametry procesora. źródło: NKJP: Ryszard Sobkowski: Elegancja, moc i cisza, prasa, 2004 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kostka |
kostki |
|
| D. | kostki |
kostek |
|
| C. | kostce |
kostkom |
|
| B. | kostkę |
kostki |
|
| N. | kostką |
kostkami |
|
| Ms. | kostce |
kostkach |
|
| W. | kostko |
kostki |
9. do gitary
Definicja
Pochodzenie
Znaczenie metaforyczne, być może powodowane faktem, że dawniej do gry na instrumentach strunowych szarpanych używano m.in. kości zwierząt.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka muzyka
Cytaty
|
[...] jeśli grasz kostką, to kostka działa jak kciuk, a mały palec odpowiada za najniższą strunę [...]. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Jeśli ktoś nie jest przyzwyczajony do metalowych strun, to łatwiej mu będzie kostką grać [...]. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Możesz grać jak ci wygodnie. Ja wolę z kostką, ale moja koleżanka na przykład, zdecydowanie woli granie palcami. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Szczególną cechą jego gry dwoma palcami jest granie obiema stronami palców (opuszkiem i paznokciem), dzięki czemu uzyskuje dźwięk basu zbliżony do tego uzyskiwanego dzięki kostce. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Jest to materiał stosowany głównie do produkcji kół zębatych, a także linii do pakowania, ma ponadto zastosowanie w pojazdach, elektronicznych urządzeniach biurowych oraz jest używany m.in. do produkcji kostek gitarowych. źródło: NKJP: Chrumps: Polioksymetylen, Wikipedia.pl, 2009-04-14 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kostka |
kostki |
|
| D. | kostki |
kostek |
|
| C. | kostce |
kostkom |
|
| B. | kostkę |
kostki |
|
| N. | kostką |
kostkami |
|
| Ms. | kostce |
kostkach |
|
| W. | kostko |
kostki |